Η σχέση ανάμεσα στις κλιματικές συνθήκες και την αμπελοκαλλιέργεια έχουν οδηγήσει πολλούς ερευνητές να διερευνήσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον συγκεκριμένο κλάδο.
3.1 Παγκόσμιες κλιματικές τάσεις και επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην αμπελοκαλλιέργεια
3.1.1 Η κατάσταση του παγκόσμιου αμπελοοινικού τομέα
Οι χώρες στις οποίες ευδοκιμεί η αμπελοκαλλιέργεια και παράγουν οίνους υψηλής ποιότητας χωρίζονται σε δύο κατηγορίες.Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι χώρες που παράγουν τους λεγόμενους οίνους του «Παλαιού κόσμου» (Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα, Αυστρία, Ουγγαρία και Γερμανία) και στις περιοχές που παράγουν οίνους του «Νέου κόσμου» (Ηνωμένες Πολιτείες, Αυστραλία, Νότια Αφρική, Χιλή, Αργεντινή και Νέα Ζηλανδία). Μεταξύ αυτών, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία παράγουν σχεδόν το 50% του οίνου που παράγεται σε παγκόσμια κλίμακα.
3.1.2 Κλιματικές συνθήκες και τάσεις
Μια επιστημονική μελέτη που έλαβε χώρα στις ακτές της Καλιφόρνια ανέφερε ότι η αυξητική τάση που παρουσιάζει η θερμοκρασία είναι εντονότερη κατά την διάρκεια της νύχτας και κυρίως την άνοιξη. Αντίστοιχη μελέτη στην Αυστραλία, έδειξε ότι η μέση θερμοκρασία του αέρα κατά τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου (Οκτώβριος-Απρίλιος στο νότιο ημισφαίριο) αυξήθηκε περισσότερο στην ενδοχώρα συγκριτικά με τις παράκτιες περιοχές.
Στην Ευρώπη, έχουν διεξαχθεί παρόμοιες μελέτες και τα αποτελέσματα υποδηλώνουν θερμότερες και ξηρότερες συνθήκες στην πλειοψηφία των περιοχών αμπελοκαλλιέργειας, όπως για παράδειγμα στην Γαλλία, στην Ισπανία, στην Ιταλία, στην Γερμανία και την Πορτογαλία.
3.1.3 Επιπτώσεις στην Φαινολογία του φυτού και οι μελλοντικές έρευνες για την καταλληλότητα των περιοχών.
Διάφορες έρευνες που έχουν λάβει χώρα κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν δείξει μια σημαντική πρωίμιση στα φαινολογικά στάδια του φυτού.
Για παράδειγμα, μια επιστημονική μελέτη για την περιοχή του Bordeauxστην Γαλλία, χρησιμοποίησε δύο από τις σημαντικότερες ποικιλίες διεθνώς (ποικιλίες Merlot και CabernetSauvignon) για να διερευνήσει τις επιπτώσεις του κλίματος στην φαινολογία του φυτού, στην περιεκτικότητα του γλεύκους σε σάκχαρα και οξέα, στην συνολική απόδοση και στην ποιότητα του οίνου. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι τα βλαστικά στάδια του φυτού (κυριώς το στάδιο του τρύγου) παρουσιάζουν πρωίμιση τις τελευταίες δεκαετίες. Αντίστοιχη μελέτη στην Ιβηρική Χερσόνησο έδειξε ανάλογη πρωίμιση των κύριων βλαστικών σταδίων του φυτού. Τέτοια αποτελέσματα οδήγησαν τους επιστήμονες να διερευνήσουν τη μελλοντική καταλληλότητα των παραδοσιακών περιοχών αμπελοκαλλιέργειας υπό το πρίσμα της κλιματικής αλλαγής. Μια σχετική μελέτη στις ΗΠΑ προσπάθησε να προβλέψει την καταλληλότητα των σημαντικότερων αμπελουργικών περιοχών χρησιμοποιώντας διαφορετικές κλιματικές μεταβλητές. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο αριθμός των περιοχών που κρίνονται κατάλληλες για την παραγωγή οίνου θα μπορούσε να μειωθεί σημαντικά μέχρι το τέλος του αιώνα. Στην Ευρώπη, μια επιστημονική μελέτη χρησιμοποίησε τα αποτελέσματα από διάφορα κλιματικά περιοχικά μοντέλα για να διερευνήσει την καταλληλότητα των περιοχών στις θερμότερες μελλοντικές συνθήκες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι είναι ορατός ο κίνδυνος για ορισμένες περιοχές να αντικαταστήσουν τις παραδοσιακές ποικιλίες που καλλιεργούν και να στραφούν σε ποικιλίες που είναι πιο ανθεκτικές στις μελλοντικές θερμότερες και ξηρότερες συνθήκες.
3.2 Οι κλιματικές τάσεις και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην αμπελοκαλλιέργεια στην Ελλάδα
3.2.1 Η κατάσταση του ελληνικού αμπελοοινικού τομέα
Η Ελλάδα είναι μία από τις παλαιότερες αμπελουργικές περιοχές του κόσμου. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Διεθνούς Οργανισμού Αμπέλου και Οίνου (OIV), η έκταση που καλλιεργείται με σταφύλια καλύπτει περίπου 110 000 εκτάρια, όπου καλλιεργούνται περισσότερες από 200 γηγενείς οινοποιήσιμες ποικιλίες. Μεταξύ αυτών 4 ποικιλίες (Σαββατιάνο, Ροδίτης, Αγιωργίτικο και Ξινόμαυρο) αντιπροσωπεύουν περίπου το 1/3 της συνολικής παραγωγής οίνου της χώρας.
3.3.1 Κλιματικές συνθήκες και τάσεις
Η Ελλάδα είναι μια από τις θερμότερες αμπελουργικές περιοχές της Ευρώπης. Με βάση μια επιστημονική μελέτη, οι περισσότερες οινοπαραγωγικές περιοχές της Ελλάδας χαρακτηρίζονται ως θερμές σύμφωνα με τον δείκτη μέσης θερμοκρασίας της βλαστικής περιόδου (GST). Επιπλέον, στην ίδια μελέτη αποτυπώνεται και η τάση του έχει η θερμοκρασία του αέρα κατά τη διάρκεια των τελευταίων 30 χρόνων.Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπάρχει σημαντική τάση αύξησης της θερμοκρασίας, ιδιαίτερα όσον αφορά τις θερμοκρασίες νυκτερινής περιόδου στην πλειονότητα των περιοχών που μελετήθηκαν. Αυτή η τάση αύξησης της θερμοκρασίας είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση του συνολικού αριθμού ημερών με μέγιστη θερμοκρασία άνω των 30oC και συνολικού αριθμού ημερών με ελάχιστη θερμοκρασία άνω των 20oC.
3.3.2 Επιπτώσεις στην Φαινολογία του φυτού και οι μελλοντικές έρευνες για την καταλληλότητα των περιοχών.
Μια πρόσφατη επιστημονική μελέτη επικεντρώθηκε στη διερεύνηση των σχέσεων μεταξύ των ημερομηνιών τρύγου και του κλίματος για οκτώ γηγενείς ποικιλίες. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σε 5 από τις 8 τοποθεσίες,το στάδιο του τρύγου γίνεται σημαντικά νωρίτερα, κυρίως λόγω της μέγιστης θερμοκρασίας του αέρα κατά τη διάρκεια της βλαστικής περιόδου.
Μια άλλη μελέτη εξέτασε τις πιθανές μεταβολές στην ταξινόμηση των αμπελουργικών περιοχών χρησιμοποιώντας τους προαναφερθέντες βιοκλιματικούς δείκτες για την τρέχουσα περίοδο και για δύο μελλοντικές περιόδους (2021-2050 και 2061-2090). Συνολικά, τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η πλειοψηφία των περιοχών θα αντιμετωπίσει θερμότερες και ξηρότερες καταστάσεις στο μέλλον.
Βιβλιογραφία:
- Nemani, RR, White, MA, Cayan, DR, Jones, GV, Running, SW, Coughlan, JC, Peterson, DL. 2001. Asymmetric warming over coastal California and its impact on the premium wine industry. Climate Research 19: 25– 34.
- Webb, LB, Whetton, PH, Barlow, WR. 2011. Observed change in winegrape maturity in Australia. Glob. Change Biol. 17: 2707– 2719.
- Jones, GV, Davis, RE. 2000. Climate influences on grapevine phenology, grape composition, and wine production and quality for Bordeaux, France. Am. J. Enol. Viticult. 51: 249– 261.
- Ramos, MC, Jones, GV, JA, M–C. 2008. Structure and trends in climate parameters affecting winegrape production in northeast Spain. Clim. Res. 38: 1– 15.
- Tomasi, D, Jones, GV, Giust, M, Lovat, L, Gaiotti, F. 2011. Grapevine phenology and climate change: relationships and trends in the Veneto region of Italy for 1964–2009. Am. J. Enol. Viticult. 62( 3): 329– 339.
- Bock, A, Sparks, T, Estrella, N, Menzel, A. 2011. Changes in the phenology and composition of wine from Franconia, Germany. Clim. Res. 50: 69– 81.
- White, MA, Diffenbaugh, NS, Jones, GV, Pal, JS, Giorgi, F. 2006. Extreme heat reduces and shifts United States premium wine production in the 21st century. Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 103: 11217– 11222.
- Fraga, H, Malheiro, AC, Moutinho-Pereira J, Santos, JA. 2013. Future scenarios for viticultural zoning in Europe: ensemble projections and uncertainties. Int. J. Biometeorol. 57:909-925.
- Lacombe, T, Audeguin, L, Boselli, M, Bucchetti, B, Cabello, F, Chatelet, P, Crespan, M, D’Onofrio, C, EirasDias, J, Ercisli, S, Gardiman, M, Grando, MS, Imazio, S, Jandurova, O, Jung, A, Kiss, E, Kozma, P, Maul, E, Maghradze, D, Martinez, MC, Muñoz, G, Pátková, JK, Pejic, I, Peterlunger, E, Pitsoli, D, Preiner, D, Raimondi, S, Regner, F, Savin, G, Savvides, S, Schneider, A, Spring, JL, Szoke, A, Veres, A, Boursiquot, JM, Bacilieri, R, ThisP. 2011. Grapevine European catalogue: towards a comprehensive list. Vitis 50( 2): 65– 68.
- OIV. 2016. Statistical Report on World Vitiviniculture. OIV: Paris, 16.
- Koufos, G, Mavromatis, T, Koundouras, S, Fyllas, MN, Jones, GV. 2014. Viticulture–climate relationships in Greece: the impact of recent climate trends on harvest dates variation. Int. J. Climatol. 34( 5): 1445– 1459.
- Koufos,CG, Mavromatis, T, Koundouras, S, Jones, GV 2017. Response of viticulture‐related climatic indices and zoning to historical and future climate conditions in Greece. Int. J. Climatol. 38(4): 2097-2111.