4.1. Βραχυπρόθεσμα μέτρα
4.1.1 Προσαρμογές στην αρχιτεκτονική του αμπελώνα
Η πρώτη γραμμή άμυνας του αμπελουργού θα πρέπει αναμφίβολα να είναι η τροποποίηση-προσαρμογή των αμπελουργικών τεχνικών. Ανάμεσα στις ετήσιες επεμβάσεις στη βλάστηση και παραγωγή της αμπέλου, ιδιαίτερο ρόλο θα έχουν οι τεχνικές διευθέτησης του φυλλώματος με στόχο τη βελτίωση του μικροκλίματος στη ζώνη των σταφυλιών (αποφυγή υπερβολικής έκθεσης των σταφυλιών) καθώς και τη ρύθμιση της σχέσης ενεργού φυλλικής επιφάνειας και παραγωγής για εξασφάλιση ομαλής ωρίμανσης της ράγας, με κατάλληλη χρήση των ετήσιων καλλιεργητικών επεμβάσεων (κλάδεμα, κορυφολόγημα ξεφύλλισμα και αραίωμα βοτρύων).
4.1.2 Άρδευση
Η άρδευση αποτελεί την αμπελουργική πρακτική με τη μεγαλύτερη σημασία για την ποιότητα της παραγωγής της αμπέλου. Επιδίωξη θα πρέπει να είναι η διατήρηση της υδατικής διαθεσιμότητας στα επίπεδα μίας ήπιας ή μέτριας καταπόνησης για τις ερυθρές ποικιλίες ενώ, για τις λευκές ποικιλίες, ο στόχος θα πρέπει να είναι ένα πιο ευνοϊκό υδατικό καθεστώς για την εξασφάλιση σκίασης των σταφυλιών και όψιμης ωρίμανσης. Η πλέον σύγχρονη μέθοδος για επίτευξη των παραπάνω στόχων είναι η άρδευση με εφαρμογή ρυθμιζόμενου υδατικού στρες (RegulatedDeficitIrrigation – RDI).
4.1.3 Διαχείριση του εδάφους
Ο τρόπος καλλιέργειας του εδάφους θα πρέπει επίσης να προσαρμόζεται στις εκάστοτε συνθήκες, π.χ. εφαρμογή καλλιέργειας όπου στόχος είναι εξοικονόμηση εδαφικού νερού είτε η εφαρμογή φυτοκάλυψης, π.χ. σε επικλινείς αμπελώνες για αποφυγή φαινομένων διάβρωσης.
4.2. Μακροχρόνια μέτρα
4.2.1 Αντικατάσταση των ποικιλιών πρώιμης ωρίμανσης με ποικιλίες όψιμες
Πιο δραστικό μέτρο αντιμετώπισης του φαινόμενου είναι η αλλαγή γενότυπου. Η αλλαγή της καλλιεργούμενης ποικιλίας θα πρέπει να αποβλέπει στη φύτευση και καλλιέργεια ποικιλιών που είναι περισσότερο προσαρμοσμένες σε θερμά κλίματα (όψιμης ωρίμανσης) αλλά και στην έλλειψη υγρασίας. Γενικά, οι γηγενείς ποικιλίες της Ελλάδας παρουσιάζουν μεγαλύτερη ικανότητα προσαρμογής σε ξηροθερμικά περιβάλλοντα έναντι των περισσότερων ξενικών.
4.2.2 Αντικατάσταση αντικειμένου
Σε ό,τι αφορά τα υποκείμενα, θα πρέπει να προτιμώνται ζωηρά υποκείμενα, ανθεκτικά στην ξηρασία και την αλατότητα, ιδιαίτερα στην περίπτωση άγονων εδαφών με μικρή υδατοχωρητικότητα αλλά και σε περιπτώσεις όπου δεν υπάρχει δυνατότητα συμπληρωματικής παροχής νερού με άρδευση. Ανθεκτικά υποκείμενα στην ξηρασία είναι τα 110R, 1103P και 140Ru. Τα υποκείμενα αυτά αξιοποιούν επιπλέον καλύτερα το νερό της άρδευσης χάρις στο έντονα διακλαδισμένο ριζικό τους σύστημα. Ανθεκτικά υποκείμενα σε αλατούχα εδάφη αποδείχτηκαν τα 1103P και 140Ru.
4.2.3 Πυκνότητα φύτευσης και διάταξης της αμπέλου
Μεταξύ των μόνιμων παραμέτρων της αμπελοκαλλιέργειας, η εκλογή πυκνότητας φύτευσης και συστήματος διαμόρφωσης μπορεί να επηρεάσει καθοριστικά τη δυνατότητα προσαρμογής της αμπέλου στις νέες συνθήκες. Όπου τα υδατικά αποθέματα είναι περιορισμένα και δεν υπάρχει δυνατότητα άρδευσης, θα πρέπει να επιλέγονται πυκνότερες φυτεύσεις και χαμηλή διαμόρφωση των πρέμνων ώστε να εξασφαλίζεται καλύτερη εκμετάλλευση του εδάφους από τις ρίζες και να περιορίζονται οι απώλειες υγρασίας μέσω εξατμισοδιαπνοής.
4.2.4 Υψηλότερα υψόμετρα και βορειότερες πλαγιές
Είναι γνωστό ότι η θερμοκρασία του αέρα μειώνεται περίπου κατά 0.6oC ανά 100m (η 6οC ανά χιλιόμετρο). Η μετατόπιση του άριστου θερμοκρασιακού εύρους για την ευδοκίμηση των διαφόρων ποικιλιών της αμπέλου σε ψυχρότερες περιοχές (βορειότερα στο Β. Ημισφαίριο και νοτιότερα στο Ν. Ημισφαίριο) θα καταστήσει αναγκαία τη γεωγραφική μετατόπιση της αμπελοκαλλιέργειας με στόχο την αξιοποίηση νέων καταλληλότερων περιοχών. Εκτός από τη μετατόπισης σε γεωγραφικό πλάτος, η αξιοποίηση νέων περιοχών θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη μετάβαση σε πλαγιές (κυρίως Β έκθεσης), σε ορεινές περιοχές (μείωση μέσης θερμοκραασίας), σε παράκτιες (ή παραποτάμιες-παραλήμνιες) περιοχές (δροσεροί και υγροί θαλάσσιοι άνεμοι, μείωση ημερήσιου θερμομετρικού εύρους).
Στην περίπτωση αυτή, η μετεγκατάσταση αμπελώνων σε υψηλότερα υψόμετρα, ως ένα μακροπρόθεσμο μέτρο μπορεί να επιτρέψει στις ποικιλίες αμπέλου να επιτύχουνπιο ήπια ωρίμανση.
4.2.5 Αλλαγή παραγόμενου οίνου
Η αλλαγή του παραγόμενου προϊόντος μπορεί να παρέχει μία βιώσιμη λύση για τους αμπελουργούς, εφόσον η αλλαγή του κλίματος καταστήσει μία περιοχή ακατάλληλη για την παραγωγή ορισμένου τύπου οίνου. Αυξανόμενης της θερμοκρασίας, η επιλογή του καταλληλότερου προϊόντος θα πρέπει ακολουθεί τη σειρά: λευκές οινοποιήσιμες ποικιλίες – ερυθρές οινοποιήσιμες ποικιλίες για οίνους άμεσης κατανάλωσης – ερυθρές οινοποιήσιμες ποικιλίες για οίνους παλαίωσης – ποικιλίες για γλυκείς οίνους – επιτραπέζιες ποικιλίες. Η αλλαγή ποικιλίας, περιοχής ή προϊόντος θα είναι βέβαια δυσκολότερη σε περιοχές παραγωγής οίνων ελεγχόμενης γεωγραφικής προέλευσης, όπου τα γεωγραφικά όρια, η ποικιλιακή σύνθεση και ο τύπος του προϊόντος καθορίζονται αυστηρά από τη νομοθεσία.
Βιβλιογραφία:
- Fereres, E. andR.G. Evans. 2006. Irrigation of fruit trees and vines: an introduction. Irrig. Sci. 24: 55-57.
- McCarthy, M,G,, B.R. Loveys, P.R. Dry and M. Stoll. 2000. Regulated deficit irrigation and partial rootzone drying as irrigation management techniques for grapevines. Deficit irrigation practices. FAO Water Reports No 22. Rome, Italy, pp 79–87.